Dat ook vorige week de heisa over het mogelijk tekort van elektriciteit in België enigszins crescendo ging was te verwachten gezien zelfs de verkiezingskoorts voor lokale gemeenteraadsverkiezingen de zenuwachtigheid in de Wetstraat alleen maar liet toenemen. De zwarte of beter gezegde kleurpieten zijn heel vroeg in het land dit jaar en men rolde over de straat met quotes om toch maar de ander de schuld te geven.
Het gaat hier echter om een collectieve verantwoordelijkheid en wijzen naar één partij heeft nog nooit veel opgelost. De korte termijn regeert altijd wel in de politiek maar hier wordt hij letterlijk werkelijkheid. Alle energieministers en bij uitbreiding alle regeringen die België rijk zijn begrijpen dat een afschakelplan hebben één ding is maar hem in werking laten treden eerder een totale blijk van onvermogen is.
Mocht het toch of ooit zover komen dat men in België gedwongen wordt om gebieden in het donker te zetten dan is dit het failliet van een politieke generatie en bij uitbreiding het land zelf. In tijden waarin de wereld een dorp is geworden en ieder Twitter bericht van belang lijkt zal de wereld met een glimlach naar België kijken en onze reputatie een grote deuk krijgen. Iedereen is al vergeten dat wij begin jaren tweeduizend toen de energiemarkt werd geliberaliseerd nog een exporteur waren van elektriciteit en dat Nederland ook een groot tekort aan eigen productie had.
De rollen zijn in vijftien jaar tijd volledig omgedraaid ook al is dat trouwens maar tijdelijk. Geen enkel naburig land hoeft meewarig te kijken want ze komen allemaal aan de beurt met wellicht een uitzondering voor Frankrijk als zij opnieuw beginnen te investeren binnen korte termijn. Frankrijk is trouwens nog altijd de grootste exporteur van elektriciteit in de wereld! Hun historische overschotten gaan al decennia naar landen als Duitsland, Italië, België en Nederland.
De Nederlanders hebben tien jaar geleden nog met veel enthousiasme het onzalige besluit genomen om nieuwe kolencentrales te bouwen waarvan ze nu weten dat deze geen toekomst hebben en voor 2030 weer allemaal dicht moeten. Duitsland is mogelijks nog verder van huis gezien hun nog vuilere bruinkoolcentrales die een ware ecologische nachtmerrie zijn en waarvoor recent nog bijna een bos voor moest wijken. Al deze landen gaan de komende vijftien jaar hetzelfde mee kunnen maken als België (zeer waarschijnlijk) en moet België dus ook voor zijn eigen elektriciteitsbevoorrading niet rekenen op lange termijn import want die gaat er vanuit het noorden gewoon niet meer zijn.
Doe daar de ambitie van Nederland bovenop dat ze alle huishoudens van het aardgas af willen en dus naar toepassingen zoals warmtepompen en hun elektrisch verbruik gaat ook nog met tientallen percenten stijgen.
Het blijft stuitend dat er zo’n groot verschil zit tussen de uitvoering van het getekende klimaatakkoord van Parijs en de aanvaarding van de consequenties ervan. Deze omschakeling wordt geen plezierreis maar kan wel veel innovatie met zich meebrengen en dus ook kennis en jobs.
Specifiek voor België zijn de opties eerder beperkt gezien we de laatste vijftien jaar alleen maar achteruit zijn gegaan in de oplossing om de kerncentrales te vervangen door iets wat duurzamer is. Dat er nu alleen nog over gascentrales gesproken wordt is toch vooral door een gebrek aan visie en tijd en begrijpt men wederom de consequenties niet van zo’n uitspraken en de impact op onze lokale luchtkwaliteit.
Natuurlijk moeten we in het ontwerp van welke energiemix ook flexibele kleine aardgascentrales meenemen die op dit ogenblik ontwikkeld worden door grote fabrikanten. De uitspraken die ik nu hoor gaan meer richting, “we vervangen de kerncentrales door dezelfde grote van gascentrales en het probleem is opgelost”. Sorry, dan gaan je uit van het feit dat de gascentrales dus ook 90% van de tijd op vollast gaan werken (toch minstens zo’n 3 000 MW) en dit voor de komende 30 jaar. Op zich natuurlijk wel mogelijk maar stop dan om dit transitie te noemen.
Transitie is iets van jaren en niet iets van decennia. Ervan uit gaande dat alle kerncentrales tegen 2025 dicht zijn (wat niet geloofwaardig klinkt) moeten we trouwens minstens 5500 MW vervangen en hebben we dus ook enige duizenden MW gascentrales nodig om zo in samenwerking met onze windparken op zee een eenheid te vormen die betrouwbare elektriciteit levert gedurende 24 uren per dag.
Hiermee hou ik dan nog geen rekening met het feit dat we vandaag al enkele duizenden MW tekort hebben aan productie want we importeren deze nu, bedoel hiermee vooral in de winter en op piekmomenten. Zoals gezegd is het verre van zeker dat onze buren in de toekomst nog grote hoeveelheden elektriciteit over hebben want ze gaan allemaal door dezelfde transitie met uitzondering van Frankrijk dat wel zwaar zal blijven leunen op zijn kerncentrales.
Als laatste moeten we ook niet vergeten dat door de duurzame transitie voor onze verwarming en transport elektriciteit fors zal gaan stijgen met tientallen percenten over de komende twintig tot dertig jaar. En nee, ik vergeet zeker niet de potentie van zon en wind gezien mijn achtergrond maar zelfs met een verdubbeling van wind naar 5 GW, in België, toe gaan we toch nog meer productie nodig hebben. Eenzelfde tendens zie je trouwens in Duitsland waar men al fors meer dan 100 GW zon en wind hebben en waar de piekbehoefte van het land maar 67-68 GW is. Als je dan naar het netto aandeel kijkt van duurzaam dan mag je grofweg nog een 300-400 GW extra rekenen aan zon en wind eer dat je nog maar in de buurt komt van een evenwicht in vraag en aanbod inclusief de noodzaak van grootschalige opslag en slimme IT-oplossingen en netwerken.
Met andere woorden, bovenstaande uitdagingen zijn enorm maar wel haalbaar ook al zullen we een deel van onze welvaart en groei er in eerste instantie voor moeten opgeven. 2 tot 3% van het bnp jaarlijks investeren in onze toekomstige duurzame energiehuishouding klinkt niet veel maar dat is wel meer dan onze jaarlijkse economische groei. Het is te hopen dat deze nieuwe waarschuwing nu het juiste effect gaat hebben op de politieke wil om nu de zaken grondig te gaan aanpakken en er niet van uit te gaan dat de privésector dit wel zal oplossen want alleen kan zij dit niet.