Dat het van kwaad naar erger zal gaan de komende maanden is voor velen een zekerheid gezien klanten hun contract dienen te vernieuwen en geconfronteerd gaan worden met gigantische prijsstijgingen. Dat dit laatste eigenlijk geen feitelijke basis heeft maar eerder een tijdelijk fenomeen betreft blijft daarbij naar mijn smaak onderbelicht.
Te beginnen met de gasprijs; de stijging met factor acht tot tien op een jaar tijd is natuurlijk niet te wijten aan het aardgas dat nu ineens op zou zijn, nee hoor, de marktprijzen op de groothandelsbeurzen reageren vooral op mogelijke tekorten in de nabije toekomst. Het is terecht dat het dichtknijpen van de pijpleidingen vanuit Rusland een fysiek probleem kan worden mocht dit lang duren, maar op dit moment is dat nog niet acuut.
Dat een aantal landen zeer afhankelijk is van het Russisch aardgas is een gegeven, alleen blijft het opvallend dat ook landen die niet of nauwelijks afhankelijk zijn van Russisch gas vandaag dezelfde prijsstijgingen zien. Het argument dat markten geconnecteerd zijn verklaart dit voor een deel, maar toch niet helemaal.
Het is goed om solidair te zijn in Europa, maar dat doet er niets aan af dat men in oplossingen moet kunnen en vooral ook durven denken en dus ook moet zien in welke landen het probleem niet hoeft te escaleren. Neem bijvoorbeeld België dat allang een draaischijf is qua import van aardgas via Zeebrugge en dus een sterke positie heeft om zich van bevoorrading te verzekeren.
In extreme tijden dienen overheden in te grijpen in de marktwerking en dat is zeker ook nu het geval. De oorlog in Oekraïne zorgt voor sancties in beide richtingen, Europa straft Rusland voor zijn onbezonnen invasie en Rusland knijpt de gaskraan dicht zonder dat dit hun 1 euro kost. Ze leveren wellicht maar 20 tot 25% van de normale hoeveelheid, maar de prijs is gemakkelijk met factor 8 gestegen in een jaar tijd dus tel uit hun winst! Ze verdienen zeker het dubbele van een jaar geleden en ze hoeven maar een kwart uit te voeren.
Terugkomend op landen die sterk staan in hun onafhankelijkheid van Russisch aardgas. Je zou kunnen stellen dat de Europese Commissie eerst die landen zou moeten gaan beschermen tegen woekerprijzen die op dit moment op niets gebaseerd zijn. Met andere woorden: als je schip zinkt, dan zet je eerst een aantal sterke armen in de sloep alvorens de zwakkeren aan boord te nemen. Zo ben je zeker dat deze kunnen rekenen op de sterken in een sloep.
Ook hier zien we wederom een gebrek aan visie of in dit geval van snel adequaat reageren op een noodsituatie. In plaats van wat borstgetrommel door de voorzitter van de Europese Commissie richting de Russische machthebbers had men beter gewerkt aan interne marktoplossingen in plaats van de situatie meer te laten escaleren door holle woorden te gebruiken.
De Europese landen mogen samen dan wel een economische grootmacht zijn, op het vlak van politiek en militaire daadkracht is het toch een dwerg. Nooit is het Calimero gevoel ver weg en ook nu bekruipt mij een akelig gevoel waarbij verantwoordelijken over elkaar heen rollen zonder echte macht te hebben noch te tonen of scherpe keuzes te maken.
Het wijselijke motto 'als je slaat zorg dan dat je de grootste stok hebt en ben er zeker van dat één slag beslissend is', gaat hier naadloos op. Vergis u niet, we zijn wel degelijk betrokken bij de regionale oorlog tussen Rusland en Oekraïne, niet met militairen, maar wel met alle andere middelen. De impact zal enorm zijn gezien onze samenleving helemaal niet ingericht is om met dergelijke systeemschokken om te gaan.
We zijn geen Spartanen die altijd klaar stonden om de strijd in te gaan en leefden op een wijze die sober was zodat luiheid, vraatzucht en weerstand altijd ver weg waren. In tegendeel. Onze manier van leven rendeert vooral in periode van vrede en die ligt nu achter ons. Zelfs als de oorlog morgen stopt gaan we nog decennia lang de impact voelen van de gevolgen. Onze honger naar energie is zo groot dat iedere mogelijke verstoring niet anders dan pijn zal doen.
Wat dan wel? Het eerste wat dient te gebeuren is per land kijken of hogere prijzen thans wel gerechtvaardigd zijn en zo niet: de prijs bevriezen totdat er een normalisering komt. Vervolgens kunnen deze landen binnen het mogelijke andere Europese landen helpen om het ergste te voorkomen. In tijden van oorlog moet men durven ingrijpen in de anders normale marktwerking. Markten kunnen niet omgaan met oorlog en het is verrassend dat men dit al vergeten is ondanks alle oorlogen van de laatste 100 jaar.
Wat voor de gasprijs telt is zeker ook het geval bij het samenstellen van de elektriciteitsproductieprijs. Er is vandaag immers geen enkele reden waarom elektriciteit een zelfde vlucht naar boven zou nemen als de gasprijs. Natuurlijk is er wel een effect alleen, is de hoofdreden van de prijsstijgingen op de stroombeurzen vooral hysterie. De energieprijs wordt bepaald door de duurste brandstof om stroom mee te maken en toevallig is dit aardgas. Hierdoor stijgt de geproduceerde elektriciteit uit kernenergie, waterkracht, kolencentrales, wind en zon vrolijk even hard mee. Tweede actiepunt dat ik daarom zou willen meegeven is prijzen te gaan ontkoppelen zodat we stroombeurzen krijgen waar zaken zoals zon en wind apart worden genoteerd. Hetzelfde kan men dan ook doen voor kolen- en kerncentrales.
Waar wacht men op? Het is oorlog en de samenleving dient beschermd te worden!